Yunan ordusunun Ankara'ya doğru ilerleyişini durdurmak için verilen 23 Ağustos 1921'de başlayan Sakarya Meydan Muharebesi, Milli Mücadele'nin dönüm noktalarından biri oldu. Evliyafakı köyü, Sakarya Meydan Muharebesi'nde 22 gün boyunca çetin bir savaşa şahit oldu ve bu dönemde cephe hattının önemli bir konumu haline geldi. Ankara'nın Haymana ilçesine bağlı Evliyafakı köyü, Sakarya Meydan Muharebesi'nde çok sayıda şehit vermesiyle ve Sakarya Meydan Muharebesi'nin dönüm noktası olarak biliniyor. O dönemde köyden savaş alanına giden birçok asker şehit oldu.
Günümüzde köyde neredeyse her evin bahçesinde şehitlere ait mezarlar bulunuyor. Köylüler, bahçe ve tarla çalışmalarını yürütürken zaman zaman bu mezarlara rastladığını belirtti. Yaşanan bu durum, köyde tarihi olayların izlerinin günlük yaşamla iç içe sürdüğünü ortaya koyuyor. Köyde yaşayanlar ise hem geçmişin acı hatırasını yaşatıyor hem de şehitlerle iç içe yaşayarak günlük hayatlarını sürdürmeye çalışıyor.
"BUNLAR BİZİM EVLADIMIZ, KİMSEYE VERMEM"
Şehitlerle birlikte aynı evde yaşayan ev sahibi Ekrem Koçar, yaşadığı evi babasının yaptığını ve toprağı kazarken şehitlere rastladığını belirterek, "3 askerimiz burada yatıyor. 45 sene önce burada toprağı kazarken kemikleri çıktı. Ev daha önceden vardı. Şehitler, toprağı kazarken çıktı, kıbleye doğru gömdük. Yetkililer, babamdan 2-3 sene önce şehitleri istediler ama vermedi. 'Bunlar bizim evladımız, kimseye vermem' dedi" şeklinde konuştu.
"HAYMANA, BİR ÇANAKKALE'DİR"
Haymana'nın, Sakarya Meydan Muharebesi'nde çok çetin mücadele verdiğini ve bu mücadelenin hiç unutulmaması gerektiğin ifade eden Haymana Belediye Başkanı Levent Koç ise, "Şu anda dünyanın en uzun 22 gün 22 gece devam eden meydan muharebesinin yaşandığı topraklardayız. Haymana, 1683 Viyana Kuşatması'ndan bu yana geri çekilmenin bittiği topraklardır. Milli Mücadele, yani Sakarya Meydan Muharebesi Türk ordusunun 1683 yılından sonra taarruza geçtiği savaş Haymana'da gerçekleşti. Bunun baz alınması ve dünyanın en uzun devam eden ve yakın tarihimize en yakın savaşı olan Sakarya Meydan Muharebesi'nin çok iyi incelenmesi, irdelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Haymana, top seslerinin Gazi Meclis'ten duyulduğu yerdir.
Haymana, meclisin Kayseri'ye taşınma tartışmalarının yaşandığı dönemde düşman askerine göğsünü siper eden kahramanların diyarıdır. Haymana bir Çanakkale'dir. Nasıl ki şanlı ordumuz Çanakkale'de düşman askerine göğsünü siper edip başkent İstanbul'a düşman askerinin girmesini engellemişse, Haymana da başkent Ankara'ya düşman askerinin girmesini engelleyen kahramanların yattığı topraklardır. Haymana, bütün Türkiye coğrafyasının topyekun savaş alanıdır. Bu sebepten tarihçilerin Haymana'ya gelip Haymana'yı enine boyuna araştırmalarını temenni ediyoruz" diye konuştu.
