Türkiye’de sanat ve kültür alanındaki müdahaleler, 2022 sonrası dönemde sistematik bir hal aldı. Son 23 yılda, mevcut AK Parti iktidarı döneminde sanat ve kültür alanında çeşitli festival yasakları getirildi; birçok sanatçının konseri ise “ahlaki açıdan uygun olmadığı” gerekçesiyle iptal edildi. Süreç içerisinde sanata ve sanatçılara yargı yoluyla müdahaleler de gerçekleşti. Özellikle geçtiğimiz aylarda Manifest Grubu ve Mabel Matiz hakkında soruşturma başlatılmış, Manifest Grubu turnelerini iptal etmek zorunda kalmıştı.
Yeni sansür yasasının ardından, 2025 yılında ‘sansür’ siyasi bir araç olarak daha net biçimde kullanılmaya başlandı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, özellikle CHP İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’na destek veren Yalın, Sertab Erener, Mabel Matiz, Cem Adrian, Melike Şahin, Hadise, Melek Mosso gibi sanatçıların antik kent tiyatrolarındaki konser taleplerini reddetti.
Yasaklar ve festival iptalleri devam ederken bunlara yenileri de ekleniyor. Sadece konser ve festivaller değil, aynı zamanda tiyatro gösterimleri de iptal ediliyor; televizyon dizileri ise çeşitli cezalarla karşı karşıya kalıyor. Özellikle muhafazakâr belediyeler, tiyatro gösterimlerini ‘ahlaka aykırı’ sahneler gerekçesiyle iptal ederken; 2025’te Kültür ve Turizm Bakanlığı, muhalif sanatçıların tiyatro gösterimlerini antik tiyatrolarda yasakladı.
2024-2025 yıllarında 15’ten fazla dizi, “müstehcenlik” veya “aile yapısına zarar” gerekçeleriyle cezaya çarptırıldı. Diziler, öpüşme sahneleri nedeniyle para cezası aldı; bazı bölümleri sansürlendi, bazı senaryolar ise değiştirildi.
Sanatçılar ve muhalif kesimler bu uygulamaları ‘kültürel faşizm’ olarak nitelendirirken; iktidar destekçileri ise ‘toplumsal değerlerin korunması’ gerektiğini savundu.
“SANAT, EN ÇOK YASAKLANDIĞI YERDE BÜYÜR”
Konuya ilişkin Uluslararası Gençlik Kültür ve Sanat Derneği Süleyman Güzel ise son günlerde sanat camiasında yaşanan soruşturmalar, festival iptalleri ve yasaklara dair açıklamada bulundu. Güzel konuşmasında şu sözlere yer verdi:
“Sanatın özü özgürlüktür. Özgürlüğün olmadığı yerde sanat, yalnızca bir gölgeye dönüşür. Bugün yaşanan soruşturmalar, turne ve festival iptalleri, sadece sahnedeki sanatçıyı değil, toplumun düşünme, hissetme ve nefes alma hakkını da hedef alıyor. Sanatı susturmak, bir ülkenin vicdanını susturmaktır. Çünkü sanat, en çok yasaklandığı yerde büyür, en çok bastırıldığı yerde direnir.”
“ÇÜNKÜ SANAT, HAKİKATİ SÖYLER”
Bu ülkede sanat yapmanın bedeli neden her geçen gün ağırlaştığı sorusuna yanıt veren Güzel, “Çünkü sanat, hakikati söyler. Hakikati söylemek ise bedel ister. Ama o bedel, tarih boyunca sanatın namusudur. Bizler, bu ülkenin sesi kısılmış çocuklarına, gençlerine, kadınlarına, işçilerine ses olmayı seçtik. Sanat zorla değil, inanarak yapılır; korkuyla değil, cesaretle yaşar” dedi.
“YASAKLARLA BASKILARLA SANAT YOK OLMAZ”
Bir konserin, bir şarkının, bir festivalin “tehdit” sayıldığı bir yerde sanat nasıl var olabileceği sorusuna cevap veren Güzel “Sanatın “tehdit” sayılması, aslında sanatın gücünün ispatıdır. Çünkü sanat, dogmayı tehdit eder, kalıpları tehdit eder, sahte ahlakı tehdit eder. Yasaklarla, baskılarla sanat yok olmaz; sadece biçim değiştirir. Söz susarsa nota konuşur, sahne kapanırsa duvarlar sahneye dönüşür. Sanatın doğasında direnmek vardır” diyerek sözlerine son verdi.
