Türkiye’nin dört bir yanında son haftalarda giderek artan gıda zehirlenmeleri, halk sağlığına ilişkin ciddi bir alarm vermeye başladı. Adıyaman, Sakarya, Rize ve İstanbul’da yüzlerce kişinin gıda zehirlenmesi şikayeti ile hastanelere başvurmasıyla birlikte, İstanbul’da 12 yaşındaki bir çocuğun hayatını yitirmesi kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. Zehirlenme vakaları ile birlikte güvenli gıdaya erişimde yaşanan en küçük bir ihlalin bile ölümcül sonuçları doğurabileceği acı bir biçimde gözler önüne serildi. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Kimya Mühendisleri Odası (KMO) Yönetim Kurulu, artan vakaların altında yatan temel nedenin yetersiz denetim, uzman personel zorunluluğunun kaldırılması ve ekonomik sorunlar nedeniyle nitelikli üretimden uzaklaşılması olduğunu açıkladı.
Kritik açıklamalarda bulunan oda, gıda zincirinin en başından en sonuna kadar tüm aşamalarında şeffaf, izlenebilir ve dijital takip sistemi kurulması için çağrıda bulundu. Dikkat çeken açıklamalarda bulunan Oda, “Yerel yönetimlerin denetim yetkileri güçlendirilmeli, rutin ve habersiz denetimler yaygınlaştırılmalıdır. Gıda analiz laboratuvar sayısı ve denetim kapasitesi artırılmalı, gerçek zamanlı erken uyarı sistemleri kurulmalıdır” dedi.
KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI’NDAN DENETİM ÇAĞRISI
Yazılı açıklamada bulunan Kimya Mühendisleri Odası şu sözlere yer verdi:
“Artan gıda zehirlenmeleri ehil kişilerce yapılacak denetim ve tüm gıda işletmelerinde eskiden olduğu gibi kapasitesine bakılmaksızın istihdamı zorunlu personel çalıştırılmalıdır.
Adıyaman, Sakarya, Rize ve İstanbul’da son haftalarda yüzlerce kişi benzer yakınmalarla hastanelere başvurmuş; İstanbul’da 12 yaşındaki bir çocuğun yaşamını yitirmesi ise sağlıklı gıdaya erişimdeki sorunların çocuklar için ölümcül sonuçlar doğurabileceğini acı biçimde göstermiştir. Bu vakaların ortak noktası, “çiftlikten çatala” uzanan gıda zincirinin herhangi bir aşamasında yeterli ve etkin kamusal denetimin çalışmadığını ortaya koymasıdır.
“GIDA YÖNETİM SİSTEMLERİ SON DERECE YETERSİZDİR”
Sağlıklı gıdaya erişimin bozulmasında ekonomik kriz belirleyici hâle gelmiştir. Üreticiler artan girdi maliyetleri nedeniyle ruhsatsız, kaçak veya doz aşımı pestisit ve veteriner ilacı kullanımına yönelmektedir. Halkın alım gücünün düşmesi, ucuz ve denetimsiz gıdaların tüketimini artırmaktadır. Besinlerin bozulmaya elverişli koşullarda saklanması ve taşınması riski büyümektedir. Küçük işletmelerde hijyen ve gıda yönetim sistemleri son derece yetersizdir.
ZEHİRLENME VAKALARININ EN KRİTİK NEDENLERİ NELERDİR?
Zehirlenmelerin büyük çoğunluğu hijyen eksikliği, uygunsuz gıda saklama koşulları nedeni ile gerçekleşmektedir. Özellikle gıdaların 5°C ile 63°C arasındaki ‘Tehlikeli Sıcaklık Bölgesi’nde uzun süre bekletilmesi, bakterilerin hızla çoğalmasına ve kısa sürede tehlikeli düzeylere ulaşmasına neden olmaktadır. Soğuk zincir kırılmaları ve yetersiz pişirme uygulamalarının riskleri büyütmektedir. Et, tavuk ve deniz ürünleri gibi yüksek riskli gıdaların iç sıcaklığının minimum 75°C’ye ulaşmaması, patojen mikroorganizmaların hayatta kalmasına yol açmaktadır. Bu durum zehirlenme vakalarının en kritik nedenleridir.
GIDALARDA NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Ambalaj açıldığında koruyucu bariyer kalktığı için süt ve süt ürünleri 3–7 gün içinde tüketilmelidir. Şişmiş ambalajlar mikrobiyal aktivite veya toksin oluşumunun göstergesidir. Böyle bir ürünü tüketmek botulizm gibi ağır sonuçlara yol açabilir bu tür gıdaları asla tüketilmemesi gerekmektedir. Küçük ölçekli işletmelerde hijyen standartlarının daha çok ihmal edilebilmektedir. Dar alanlar çiğ ve pişmiş gıdaların ayrılmasını zorlaştırıyor.
Yetersiz havalandırma, uygun olmayan soğutucular, personel sirkülasyonu ve hijyen eğitimlerinin eksikliği küçük işletmeleri yüksek risk grubuna sokmaktadır. Zehirlenme şüphesi görünen bireyler hızlı şekilde sağlık kuruluşuna başvuru yapmalıdır. Aynı zamanda şüpheli gıda örneği mutlaka izole edilmeli, ambalaj bilgileriyle birlikte kayıt altına alınmalı ve analiz için laboratuvara gönderilmelidir.
“YEREL YÖNETİMLERİN DENETİM YETKİLERİ GÜÇLENDİRİLMELİ”
Her 16 Ekim Dünya Gıda Gününde vurguladığımız gibi güvenli gıdaya erişim her insanın vazgeçilmeyecek hakkıdır. Devlet, mekanizmaları ile halk sağlığının korunması için güvenli gıdaya erişimde başat rol oynamaktadır. Vakaların azaltılması için denetim süreçleriyle birlikte, üretim, işletme ve tüketim aşamalarında farkındalık şarttır. Ayrıca, yerel yönetimlerin denetim yetkileri güçlendirilmeli, rutin ve habersiz denetimler yaygınlaştırılmalıdır. Gıda analiz laboratuvar sayısı ve denetim kapasitesi artırılmalı, gerçek zamanlı erken uyarı sistemleri kurulmalıdır.
“GIDA ZİNCİRİ ŞEFFAF, İZLENEBİLİR VE DİJİTAL OLARAK TAKİP EDİLEBİLİR HÂLE GETİRİLMELİDİR”
Üretimden tüketime tüm gıda zinciri şeffaf, izlenebilir ve dijital olarak takip edilebilir hâle getirilmelidir. İstihdamı zorunlu personel çalıştırma zorunluluğu kapasitesine bakılmaksızın tüm gıda işletmelerinde eskiden olduğu gibi tekrar hayata geçirilmelidir.”
