Bu yazıda 1. Mehmet Şimşek Dönemini anlatacağımı yazmıştım. O döneme ve dinamiklerine bir göz gezdirelim o zaman şu anda olanlarla bir benzerlik var mı bakalım.
Şimşek 2009–2015 arası Maliye Bakanıydı ve 2015 Kasım seçiminden sonra Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı oldu.
Hükümet, Kasım 2015 sonrası 25 maddelik "Dönüşüm Programı" ve reform ajandasını duyurdu. Orta vadede yapısal sorunlara işaret eden olumlu bir adım olarak algılandı ama uygulamada sınırlı kaldı.
KOBİ ve İstihdam Destekleriyle KOBİ’lere finansmana erişim kolaylaştırıldı. İŞKUR destekleriyle genç ve kadın istihdamına teşvik verildi. Kısa vadede iş gücü piyasasında canlanma sağladı ancak işsizlik oranları yapısal düzeyde yüksek kalmaya devam etti.
2015 Yıl sonu enflasyonu %8.8 olarak hedefin üzerinde gerçekleşti.
İşsizlik Yaklaşık %10.3 oldu ancak Yapısal işsizlik yüksek seyrini sürdürdü.
USD/TRY Kuru Ocak 2015: 2.30 → Aralık 2015: 2.90 (%26 artış) – TL sert değer kaybetti.
Halkın alım gücünde, kur artışı ve enflasyon nedeniyle düşüş yaşandı. Teşviklere rağmen işsizlik yüksek kaldı. Yatırım ortamında, Belirsizlikler nedeniyle özel sektör yatırımları sınırlı arttı. Tüketici güveni ise2015 yazında seçim belirsizliğiyle ciddi düştü, son çeyrekte toparlandı.
Kısaca 1. Şimşek dönemi başlarında mali göstergeler bunlardı. Peki, politik krizler neler oldu ona da bir bakalım.
Haziran’da AKP tek başına iktidarı kaybetti. Koalisyon kurulamayınca Kasım’da erken seçim yapıldı, AKP tekrar iktidar oldu. Terör Olayları Arttı. IŞİD bağlantılı Suruç ve Ankara (Gar) bombalı saldırıları HDP mitingine saldırılar.1. Çözüm Süreci Bitti ve PKK ile müzakere süreci sona erdi, çatışmalar yeniden başladı. Kutuplaşma, güvenlik kaygıları, siyasi belirsizlik arttı.
1.Çözüm sürecini kısaca hatırlayalım nasıl başladı ve nasıl çözülemeden bitti?
2009: "Demokratik Açılım" adıyla ilk adımlar atıldı. TRT Kürdi kuruldu, bazı kültürel haklar tanındı.
2010–2011: Oslo görüşmeleri (MİT – PKK temsilcileri arasında) gerçekleşti. Ancak süreç kamuoyuna sızınca sert eleştiriler aldı ve duraksadı.
Aralık 2012: Devlet MİT aracılığıyla, İmralı Cezaevi’nde tutuklu PKK lideri Abdullah Öcalan’la doğrudan görüşmelere başladı.
Mart 2013: Öcalan’ın Nevruz mesajı → “Silahlı mücadele yerine demokratik siyaset” vurgusu ve çekilme çağrısı oldu.
Bu süreçte, HDP heyetleri düzenli olarak İmralı’ya gidip mesaj taşıdı. Kamuoyu bilgilendirme ve destek arayışı için Akil İnsanlar Heyeti kuruldu (2013) PKK’dan Sınırlı bir geri çekilme başladı (Kuzey Irak’a doğru), ancak tamamen gerçekleşmedi. Yine olduğu gibi yeni anayasa tartışmaları, kültürel haklarda artış gündeme geldi.
Ancak PKK tam anlamıyla silah bırakmadı, bazı bölgelerde silah ve militan varlığı sürdü. Süreç içinde "paralel yapılanma", "özyönetim ilanı" gibi gelişmeler hükümetin güvenini sarstı.
20 Temmuz 2015 Suruç’ta IŞİD saldırısında 33 genç hayatını kaybetti. Ceylanpınar’da İki gün sonra PKK, "intikam" gerekçesiyle 2 polisi evlerinde öldürdü.22 Temmuz 2015.Bu olay çözüm sürecinin fiilen bittiği tarih oldu.
2015 sonbaharı ve 2016’da PKK’ya yakın gruplar bazı Güneydoğu şehirlerinde "özyönetim" ilan etti.
Devlet, bu bölgelerde askeri operasyonlar başlattı (Cizre, Sur, Yüksekova gibi).
AKP, Haziran 2015 seçimlerinde ilk kez meclis çoğunluğunu kaybetti; HDP %13 oy aldı.
Süreç toplumun tüm kesimlerinden destek görmedi. Özellikle milliyetçi taban (MHP) tepkiliydi.
Kasım 2015’te erken seçimle AKP tek başına iktidara geri döndü; bu da çözüm süreci politikasının terk edilmesini getirdi.
Çözüm sürecinin bitişiyle 2016’dan itibaren PKK ile Türk Silahlı Kuvvetleri arasında yoğun çatışmalar yeniden başladı. Kent merkezlerinde yıkım, göç ve sivil kayıplar yaşandı. Hem PKK hem IŞİD kaynaklı saldırılar yoğunlaştı (Ankara, İstanbul, Gaziantep vb.). Güneydoğu illerinde yatırımlar durdu, ticaret daraldı. Turizm sektörü, terör ve güvenlik kaygıları nedeniyle büyük darbe aldı. Yabancı yatırımcıların risk algısı bozuldu ve TL üzerinde baskı ve CDS primlerinde artış yaşandı.
Toplumsal Kutuplaşma Derinleşti, Kürt sorunu etrafında oluşan umut havası yerini yeniden karşılıklı suçlamalara bıraktı.
Bugünlerde aynı süreç tekrarlanıyor, umarız yeniden başa dönülmez. Net ve samimi bir çözüm süreci gerçekleşebilir.
2016 ve sonrasıyla yazıma devam edeceğim.
Bu arada bir ipucu tablosu vereyim;
Göstergeler 2015 2020 Sonu Değişim / Yorum
USD/TRY kuru 2.90 7.43 %156 artış
Enflasyon (TÜFE) %8.8 %14.6 Artan fiyat baskıları
İşsizlik %10.3 %13.2 (resmi) Genç işsizlik çok daha yüksek
GSYH Büyümesi %6.1 (2015) %1.8 (2020) 2018–19 daralması ve pandemi
