Merhaba…
Plastiklerin geri dönüşen bir ürün olduğunu anlatmama gerek yok galiba. Neredeyse her alanda kullandığımız bir ürün olan plastikler gerçekten geri dönüştürülebiliyor mu asıl üzerine konuşulması gereken bu.
Geri dönüşüm diye bir şey var elbette ki ama elimize aldığımız her geri dönüşüm işaretine sahip ürün geri dönüşüyor mu? Maalesef hayır…
Öncelikle plastikleri konu aldığıma göre onun üzerine konuşalım. Plastik iki temel mekanizma ile geri dönüştürülür. Bunlar mekanik ve kimyasal geri dönüşümdür.
Mekanik geri dönüşüm yönteminde ilk olarak atık plastikler geri dönüşüm kutularından toplanarak geri dönüşüm tesislerine getirilir. Yıkanan plastikler daha sonrasında kırma makinelerinde parçalanarak küçültülür ve kurutulur. Kurutulan plastik parçaları makinelerde ısıtılarak eritilir. Eriyik hâldeki plastik, makinenin uç kısmındaki farklı şekilli uçlarla biçimlendirilir. Geri dönüştürülen plastikler, plastik ürünler üreten firmalara gönderilerek yeniden plastik malzemelerin üretimi için kullanılır.
Kimyasal geri dönüşüm, geri dönüştürülmesi zor ya da mekanik olarak geri dönüştürülmesi ekonomik açıdan zararlı plastikler için kullanılan, yeni gelişmekte olan bir teknoloji. Kimyasal geri dönüşümde üç farklı yöntem kullanılır. Bunlar saflaştırma, depolimerizasyon ve ham madde geri dönüşüm yöntemleridir. Çok teknik konulara girmeyeceğim.
Bunlar kitabi bilgiler tabi. Uygulamada varlar ama çoğu teorik. Pratikte gerçekler nasıl acaba? Gelelim gerçeklere… Plastik, işe yarar bir şekilde geri dönüştürülebilir bir malzeme değildir!
İnsanlığın ürettiği 6.3 milyar ton plastiğin sadece %91'inin geri dönüştürülmediği gibi sadece %99'u birden fazla kez geri dönüştürülemedi!
Yapılan araştırmalara göre her yıl üretilen plastiklerin %10’undan daha azı geri dönüştürüldüğünü açıklıyor. Bu durum ise plastik kirliliğinin gitgide artmasına neden oluyor.
Bu yazımda, plastiğin faydaları veya genel olarak zararlarından değil, plastiklerle ilgili son derece yaygın bir yalandan söz etmeyi hem bir çevre mühendisi hem de bir çevreci aktivist ruhla kendime bir borç kabul ettim.
Plastiklerin diğer ürünler kadar veya sınırsız geri dönüştürülebilir bir malzeme değil zaten. Cam ve metal grupları ile kıyaslanamaz, çünkü kimyasal yapısı ısıl ya da kimyasal işlemler ile bozulur.( Aşağıdaki kısmı Evrim Ağacı’ ndan aldım çok çarpıcı çünkü)
1950-2015 yılları arası insanlık, yaklaşık 8.3 milyar ton (veya 8.3 trilyon kilogram) plastik üretmiştir; bunların 6.3 milyar tonu (%76) plastik atığa dönüşmüştür; bu plastik atıkların sadece %9'u geri dönüştürülebilmiştir; sadece %1'i birden fazla kez geri dönüştürülebilmiştir.
Sadece 2015 yılında Dünya'da üretilen bütün plastiklerin %80,5'i geri dönüştürülmemiştir. Bunun yerine %25,5'i yakılarak atmosfere verilmiş, %55'i ise arazi doldurmada kullanılmıştır- ki bunların her ikisi de iklim değişimini hızlandıran faktörlerdir.
OECD'ye göre Türkiye'de de atıkların sadece %9-10 kadarı, TÜİK'e göreyse %10-12 kadarı geri kazanım tesislerine gönderilmektedir. Ancak Çukurova Üniversitesi ve Mikroplastik Araştırma Grubu'ndan Doç. Dr. Sedat Gündoğdu'nun aktardığına göre, örneğin 2015 yılında Türkiye'de plastiklerin sadece %1'i geri dönüştürülmüştür. (canım hocam çok özel bir adamdır, lütfen takip edin kendisini)
Türkiye, kendi plastiğiyle baş edemiyor olmasına rağmen dış ülkelerden plastik ithal ederek, Çevre Mühendisleri Odası'nın tabiriyle "ABD'nin çöplüğü olma yolunda ilerlemektedir".
Plastiğin sanıldığı kadar geri dönüştürülmediğini öğrenen kişiler (veya bir nedenle plastiği savunmayı görev edinenler) şu soruyu sorabilirler. Madem plastik geri dönüştürülmüyor, neden geri dönüşüm için toplanan plastiklere para ödeniyor? Neden geri dönüşüm fabrikası olanlar her yıl yüz binlerce ton plastik işliyorlar?
İşte burada devamlı çocuklara da yetişkinlere de anlatmaya çalıştığım olgu devreye giriyor. Atık kullanımını en aza indirmek, hatta ATIKSIZ YAŞAM…
Sağlıcakla ve sağduyuyla kalın, sevgiler…
